स्त्री - एक संघर्ष
स्त्री म्हणजे मानिनी
कसली मानिनी?
सतत अपमान झेलणारी
स्त्री म्हणजे दुर्गा 
कधीतरीच रुद्रावतार घेणारी 
स्त्री म्हणजे पुरुषाची ताकद 
त्याची सहधर्मचारिणी 
त्याला सर्वतोपरी साथ देणारी 
पण हीच स्त्री अबला 
सदैव अत्याचार सहन करणारी 
सदैव मर्यादा सांभाळणारी
अन् स्वतःचे मत नसलेली
कर्तुत्वहीन
कणाच हरवलेली
अरे पण वेड्यांनो
याच स्त्रीमुळे तर तुमचा
जन्म झाला
याच स्त्रीमुळे तुमच्या
कर्तुत्वला उजाळा आला
अशा या  स्त्रीचे उदात्तीकरण
करायचे सोडून
तुम्ही तिलाच पायदळी तुडवता
अन् तिची अस्मिता
धुळीस मिळवता
हे बरे नव्हे ?
तिलाही मान द्या
अन् स्वतःचा उत्कर्ष करा

                             मृणाल वाळिंबे

कधी कधी जगताना

कधी कधी जगताना
थोडं  स्वतःसाठी 
अन् खूप सार दुसऱ्यासाठी 
जगण्याचीच येते वेळ 
कधी कधी जगताना 
मनातलं वादळ दूर सारून 
चेहऱ्यावरल हसू ठेवावं
        लागत ठाशीव
कधी कधी जगताना 
कितीही थकवा आला तरी
सदैव प्रसन्न्तेचा मुखवटा
      लागतो जपायला 
कधी कधी जगताना 
आठवणीतले क्षण दूर सारून 
वास्तवातले क्षण लागतात 
       साजरे करायला
कधी कधी जगताना 
आयुष्याच्या जमाखर्चाची 
   भिति बाजूला ठेवून 
ओंजळभर सुखं लागत
दवबिंदूप्रमाणे जपायला

आई - प्रेमळ विश्वास

आई म्हणजे वात्सल्यसिंधू भाव 
आई म्हणजे प्रेमळ जननी 
आई म्हणजे जन्मभराची गुरु 
आई म्हणजे हृदयाची हाक 
आई निःशब्द जाग 
आई गूज अंतरीचे 
आई असते क्षमेची मूर्ती 
आपल्या मुलांचे अपराध 
           पोटात घालणारी 
आई असते सावली 
सतत सोबत करून 
मार्ग दाखवणारी 
आईच असते पाठीराखी 
मुलांची पदोपदी 
अन् तिच निभावते साथ त्यांची 
अर्हनिश , अहोरात्र 
म्हणूनच म्हणतात 
     आईविना भिकारी 
स्वामी तिन्ही जगांचा

प्रेक्षक

प्रेक्षक असतो साऱ्या 

घटनांचा साक्षीदार 

कधी तो असतो नाट्यगृहात 

नाटकाचा प्रेक्षक म्हणून

कधी तो असतो सिनेमागृहात

चित्रपटाचा प्रेक्षक म्हणून 

कधी तो असतो स्वतःच्याच घरात 

दूरचित्रवणीचा प्रेक्षक म्हणून

कधी कधी तर तो असतो 

स्वतःच्याच छबीत 

बरे वाईट प्रसंग बघत 

स्वतःच्याच मनात

आत्मपरिक्षण करत

खरे तर आपण सारेच

आहोत प्रेक्षक  या अवनीवरती 

अन् बघत आहोत एक एक

विधात्याचा खेळ

कधी हसत, कधी टाळ्या वाजवत

तर कधी रडत , कधी दुःख करत

आपली आपली भूमिका 

पार पडत

संसारी लोणच

संसारी लोणच
आधी करकरीत
अन् मुरल की हवहवसं
साऱ्या कुटुंबाने मिळून
हे लोणच घालावं
पण
कडवट  शब्दांची मेथी
वापरावी जपून
नाहीतर
ती उडते तडतडा फोडणीतल्या
मोहरीप्रमाणे 
जिभेचा तिखटपणा आवरला
तर लोणच राहत खंमग
पण
होत नाही झणझणीत
अन् हे लोणच नासू नये
म्हणून
सहनशक्तीच मीठ
मात्र वापराव भरपूर
अस हे संसारी लोणच
कधी आंबट  कधी गोडं
कधी तिखट कधी खारट
पण असत मात्र हवहवसं
अन् जिभेवर रेगाळणार


                      मृणाल वाळिंबे


           

कळीचे मनोगतं

एक होती छोटीशी कळी
तिला उमलण्याची भारी घाई
हळुवार अलगद ती उमलली
अन् टपोरं फुलं झाली
पाहून आपुले रूप टपोरे
ती झाली भलतीच खुश
अवचित एक भ्रमर आला
तिच्याभोवती फिरू लागला
कळी भ्याली अन् सिकुडली
मग एक पोपट आला
टपोऱ्या फुलावर बसला
कळी आकसली
करु लागली देवाचा धावा
देव प्रकटला अन् म्हणाला
काय गो माझी बाय
कळी थरथरली
अन् म्हणाली
लहानपण देगा देवा
मी आपुली कळीच छान 
उगीच धरून बसले हाव
आता नाही मागणार काय
मला कळले हळूहळू मोठे व्हावे
म्हणजेच आहे   गंमत त्यात


                             मृणाल वाळिंबे

मैत्री - एक तपस्या

मानवी नात्यांचा दुवा म्हणजे मैत्री
मैत्री असते अहंकाराला दूर करण्यासाठी
मैत्रीत नसतो हेवा दावा
असतो फक्त आपलेपणा
मैत्री असते तपश्चर्या
वर्षानुवर्षे निभावण्याची
मैत्री असते श्रद्धा
अगदी तळहातावरील फोडाप्रमाणे जपण्याची
मैत्री असते एक पाश
असा की जो कधी बंधन न वाटणारा
मैत्री असते आयुष्यभराची
उत्सव, सोहळा साजरा करण्याची
मैत्री एक असा बंध
जो इतर कोणत्याच नात्यात नाही
मैत्री म्हणजे निरपेक्ष प्रेम
ज्यात "मी" ला स्थानच नाही
नियतीने तयार केलेल्या
या मनाच्या पाशाला
चिरंतन तेवत ठेवावे मनातल्या
                                  मनात
म्हणूनच मैत्री  करावी
अन्  त्यात तयारी ठेवावी
               समर्पित व्हायची



                       मृणाल वाळिंबे

लग्न

लग्न म्हणजे एक समारंभ
लग्न एक रेशीमगाठ
लग्न एक बंधन
लग्न असते फणसासारखे
बाहेरून काटेरी
आतून गोड
दिसायला काटेरी बंधन
चाखायला गोड गरा
जसं फणसात शिरल्याशिवाय
गरा मिळत नाही
तसं दोन मन मिळाल्याशिवाय
संसार सुख मिळत नाही
संसार टिकविण्यासाठी
हवा नात्यात गोडवा
हवा विश्वास जोडीदाराचा
संसार असावा असा
जणू काही बयाबाईचा खोपा
म्हणूनच म्हणते संसारात पडावं
म्हणजेच कळते त्यातील गंमत

                मृणाल वाळिंबे 

आयुष्याचं गमक


दुःख दुःख करत
माणूस जगणेच विसरतो
अन् त्या दुःखालाच कुरवाळत जगत राहतो
पण कधीतरी द्या विसावा
या मनातील दुःखाला
विचार मनाला तू या आधी कधी हसला बाबा
नाहीना ,
तेच तर म्हणते मी
आयुष्याचा पतंग उडविण्यासाठी
दुःखाला टाका मागे
बोट धरा सुखाचे
म्हणजेच तुमचा पतंग
घेइल गगनी भरारी
अन् होईल तुमची सरशी
दरवळू द्या आयुष्याचा
गंध मोगऱ्यासारखा
बहरु द्या आयुष्य
वटवृक्षा सारखे
उजळू द्या लाख ज्योती
न मोजता येणाऱ्या
अन् इतरांना तोंडात
बोटे घालायला लावणाऱ्या
असाच असू दे आलेख
तुमच्या आयुष्याचा
वरवर चढणारा
हेच तर आहे गमक
जगण्याचे अन् जीवनाचे


          मृणाल वाळिंबे

आयुष्याची संध्याकाळ

आयुष्याच्या संध्याकाळी

मी हिशोब मांडला

काय कमावलं अन्

 काय गमावलं

कमावलं पुष्कळ धन,

       संपत्ती, ऐश्वर्य

गमावलं मात्र सुखं, प्रेम,

         आपुलकी

आयुष्यात तरण्यासाठी  मी

धन कमवत गेलो

आयुष्य वेचत गेलो

मात्र स्वजनांना दुरावत गेलो

आता वाटे मज चार क्षण

      हातात आहेत

मौज करु यात

आप्तजनांना  सुखं देऊ यात

पण,

ते तर केव्हाच पुढे निघून

                गेलेत

अन्

मीच एकटा काठावर

        उभा   आहे

बेरीज ,वजाबाकीचा हिशेब

                 जुळवत

                                 मृणाल वाळिंबे

                           स्वप्न

स्वप्न एक आभास

स्वप्न एक imagination

स्वप्न म्हणजे मनातील

             भावभावनांची मिसळ

स्वप्नात रंगून वास्तवाशी

                                   होतो लपंडाव

स्वप्नात दंगून माणूस

              हरवतो स्वर्गात

स्वप्न पहावे अशक्य पूर्तीचं

अन् त्या पूर्तीसाठी

         वास्तवात झटावे 

स्वप्न पहावे आकाशाला 

           गवसणी घालण्याचं

म्हणजेच वाढते क्रयशक्ती

स्वप्न पहाव,

पण वास्तवाचं भान ठेवावं

अन् स्वप्नपूर्तीसाठी झटावं

            मृणाल वाळिंबे

आयुष्य


आयुष्य एक नाटक
याची सुरुवात म्हणजे जन्म
अन् शेवट म्हणजे मृत्यू
आयुष्यातील वळणं
म्हणजे नाटकातील एक एक अंक
आपण सारे रंगकर्मी
अन् सूत्रधार तो विधाता
त्याने नाचवावे
अन् आपण नाचावे
म्हणूनच म्हणते
माणूस म्हणतो मी केलं
हे असतं धादात् खोटं
तो विधाता घेतो करवून
अन् तोच देतो बुद्धी
कशाला बाळगा
फाजील अभिमान
तुम्ही नाही अन्य कोणीतरी
पण जे होणार ते मात्र
अटळ, विधिलिखित
त्यामुळे नाटकाचा पडदा
पडेपर्यंत पहात रहावं
अन् शेवट हसावं कारण
आपण असतो कठपुतली
         विधात्याच्या हातची

                             मृणाल वाळिंबे

सेवा एक भक्ती



सेवा एक भाव
सेवा एक कृती
सेवा एक ध्यास
सेवा एक वसा
सेवा एक भक्ती
घेऊन सेवेचा वसा
करा कार्याचा प्रारंभ
केल्याने सेवा
होते सत्कर्म
होती कृती रुजी देवाचिये द्वारी
केल्याने सेवा
मिळतो आत्मिक आनंद
राहतो मानव सत्शील
सेवा करावी कधीही
कुणाचीही, केव्हाही
मिळवावे त्यातील समाधान
अन् करावा त्याचा आनंद
कुठेतरी मनाच्या कोपऱ्यात
घ्यावा सेवेचा ध्यास
न्यावे ते पूर्णत्वाला
म्हणजेच होते त्या सेवेची
                           भक्ती
                                     



                                   मृणाल वाळिंबे

नातं

नातं म्हणजे हळुवार बंधन
आंबट गोड तुरट खारट
नातं म्हणजे गोड गुपित
दोन लोकांना
एकत्र आणणारं अन्
जोडून ठेवणारं
नातं कसं नारळासारखं
आतून मऊ अन्
बाहेरून कडक
नातं कसं लोणच्यासारखं
आधी करकरीत
अन् मुरलं की तरंगणार
नातं म्हणजे खूप जपणं
खूप खपण अन् खूप मिळवणं
नातं जमलं की
मेतकूट जमते
अन् जमलेलं मेतकूट
छान चविष्ट बनतं
म्हणूनच
नातं जमवावं
जमवून घ्यावं
जुळवून घ्यावं
अन् त्याची फळं  चाखावी



                 मृणाल वाळिंबे  

 

भावना


माझ्याच भावनांचा
मी खेळ मांडला
थोडयाशा दुःखाचा
मी हसून स्वीकार केला
खूपशा सुखाचा
मी नाचून आनंद केला
मनातल्या भावना
मी नेहमीच दडविल्या
अन् मग हि लेखणीच 
कामी  आली
मी उतरवित गेले
अन् कविताच तयार झाली
एक एक दुःख माझे
मी मागेच टाकले रे
एक एक सुख माझे
मी ओंजळीने टिपले रे
जगातल्या दुःखाचा विचार
आला मनी
अन् वाटले मी एक सुखी
जी आहे आनंदाची स्वामिनी

                           मृणाल वाळिंबे

माणूस - एक अजब रसायन

माणूस एक तीन अक्षरी शब्द साधा सोपा सरळ पण या तीन अक्षरांत खूप काही समावलेल आहे.
माणूस म्हणजे सजीव ज्याला चेतन अचेतन संवेदना आहेत. ज्याला एक तरल हळुवार मन आहे.
ज्याला डोळ्यांवर असलेल्याला डोक्यात बुद्धी आहे. जिचा वापर तो स्वतःच्या भल्यासाठी करु शकतो.
या माणूस नावाच्या प्राण्यात ब्रम्हदेवाने एक अजब रसायन घातले आहे. जे मन आणि व्यवहार यांची गल्लत करत नाही. अशा या माणसाची कहाणी तो जन्माला आला कि चालू होते अन् मरण पावला कि त्याच्यापुरती संपते. या माणसाला एक संवेदना देवाने जास्त दिली ती म्हणजे गर्व . "स्व" चा फाजील अभिमान . त्यामुळेच कुठलेही कृत्य हातून घडले की "मी केले" अशीच त्याची वल्गना पण खरं तर त्याच्या कृत्यामागे भगवंतच असतो तोच ते त्याच्याकडून करवून घेतो अगदी "कळसूत्री" बाहुलीप्रमाणे म्हणूनच माणसाने जन्मात परोपकार करावा, पुण्य मिळवावे अन् जमलेच तर  अहंकार विसरून कर्म करावे जे देवाच्या चरणी रुजू होते. अशा या मानवरूपी मर्त्य माणसाला माझा सलाम.


माणूस

माणूस एक अजब रसायन
त्याला आहे मन अन् शरीर
मनाचा गाभारा भावना दडविण्यासाठी
अन् शरीर फक्त थकेपर्यंत चालण्यासाठी
माणूस हा तर सचेतन, बुद्धिवादी
म्हणूनच तर त्याला लागते घालायला
आयुष्याची सांगड कर्तव्याशी
माणूस हा खरं तर मर्त्य
पण कर्तुत्वाने होतो तो अजरामर प्राणी
माणूस असतो गुण अन् दुर्गुणांची मिसळ
जेव्हा दुर्गुण हवि होतात गुणांवर
तेव्हा होतो तो हैवान
अन् गुणच जेव्हा दुर्गुण मारतात
तेव्हाच होतो जन्म देवाचा
देवत्व असते माणसात
त्याच्या चांगुलपणात
त्याच्या सत्कृत्यात
त्याच्या सत्कर्मात
असा हा माणूस
एक निराळाच प्राणी
दोन पायांचा

                  मृणाल वाळिंबे
                                                                                                    

महागाई पेट्रोलची

पेट्रोल पेट्रोल म्हणत
अश्रू ढाळायची वेळ आली
               महागाई महागाई म्हणत
               सामान्य माणसाची पाठच मोडली
आता मात्र अति झाले
               सरकारच्या डोळ्यांत अंजन
               घालण्याची वेळ आली                    
           
 मृणाल वाळिंबे

दान
दान म्हणजे देण
परत कधीही न घेण्यासारखं
दान म्हणजे दातृत्व
एका हाताचे दुसऱ्या हातालाही
न कळण्यासारखं
दान म्हणजे एक कृती
अशी कृती कि जिच्यामुळे 
माणसाचं मोठ मन कळत
दान हा एक विचार
ज्यामुळे माणसाची बुद्धि 
होते समृद्ध
दान हा एक मानस
जो ज्याने त्याने ठेवावा मनात
अन् आणावा आचरणात
जेवढा जमेल तेवढा
अन् जिथे जमेल तिथे
दान करावे अन्
त्याचे श्रेष्ठत्व सिद्ध करावे
आजच्या युगात
अशा दानांची गरज आहे
जगाला

          मृणाल वाळिंबे

मी सकाळी नेहमीसारखीच चालायला गेले होते . मी खरं तर माझ्याच तंद्रीत होते. सकाळीची आल्हादायक  हवा त्याचा मी आस्वाद घेत होते.अन् अचानक हाक ऐकू आली .मला पहिल्यांदा वाटले भास झाला. पण नाही कोणीतरी खरंच हाक मारत होत. हाक मारणारी व्यक्ती माझ्या मागेच होती.
मी पाहीले अन् माझा विश्वास बसेना हि तर माझी बालपणीची मैत्रिण . मग आम्ही एकमेकीची चौकशी केली अन् परत नक्कीच भेटण्याचा वायदा करून निघालो आपापल्या मार्गाने. त्या नंतरच हि कविता सुचली.

दोन सख्या

दोन ध्रुवावर  दोन सख्या
ओढीत होत्या संसाराचा रेटा  
मनात जागवित  जुन्या मैत्रीचा ठेवा 
प्रपंच  बहरला
व्याप वाढला
अनेक नातेसंबंध जुळले
पण कुणी अंतःकरणाला भिडलेच  नाहीत
कुणासाठी हृदयाची तार छेडलीच नाही
अन् सख्या राहिल्या रिक्त मोकळ्या 
एक दिवस अचानक 
आल्या एकमेकींना सामोऱ्या
ताटाखालून खूप पाणी वाहिल्यामुळे
बाह्यरंग पार बदलून गेले होते
मात्र अंतरंग तसेच होते ताजे
                टवटवीत ,हिरवे  
ओळख पटली सख्याना
ढगांच्या गर्जनेने मोर जसा
पिसारा फुलवून नाचतो
तसेच काहीसे सख्यांना वाटले
नाचावे,बागडावे
पावसाच्या धारा जशा कोसळतात
तशा सख्या मायेच्या वर्षावात
     न्हाऊन निघाल्या
इतके वर्षांची हितगुज करु लागल्या
   मनाच्या गाभाऱ्यातून
त्यांना पाहून लोक म्हणू लागले
हि खरी मैत्री
जी चिरंतन जागवली या
दोन सख्यांनी आपल्या मनाच्या कुपीत


                         मृणाल वाळिंबे

माया
माया एक ऊब
नात्यांची, प्रेमाची, अन_मनाची
मायेत असतो ओलावा
मनाचा,प्रेमाचा
माया असते अदृश्य
पण ती जाणवते मनाला
माया असते अदभुत
ती असते आई मुलात
ती असते आजी नातवंडात
मायेला नसत  बंधन
मायेला असत स्पंदन
माया असते हत्यार
प्रतिस्पर्ध्याला जिंकण्याच
माया असते एक माध्यम
दुसऱ्याला आपलंस करण्याचं
म्हणूनच,
माया करावी
अगदी शेवटच्या श्वासापर्यंत

      मृणाल वाळिंबे   

आई  तुझी आठवण

 

आई म्हणजे मूर्तिमंत माउली

घाले सदैव मायेची सावली

असे कर्तव्यतत्पर अन_ उत्साही

धावे सदैव दुसऱ्यांसाठी

 म्हणे करावे कर्म मनःशांतीसाठी

धरावी कास सत्याची

ठेवावा विश्वास भगवंताच्या चरणाशी 

आई    म्हणजे  ज्ञानाचा झरा 

       मायेचा  ओलावा 

आई   म्हणजे खळखळता  झरा

         उत्साह अन_ आनंदाचा

आई  म्हणजे  हृदयाची हाक

     निःशब्द  जाग

आई म्हणजे  क्षमेची मूर्ती  

   मुलांचे अपराध पोटात घालणारी

आई होती परोपकारी

स्वतःसाठी  न जगता 
इतरांसाठी  जगत राहणारी 
आई तुझी आठवण येते 
तू आहेस  माझ्या  चराचरात 
सदैव तेवत  माझ्या  मनात


        मृणाल वाळिंबे

पराभव 

पराभव  म्हणजे लौकिक अर्थाने 

                               नापास 

पराभवरुपी सागरात तरण्यासाठी 

 तुमची इच्छाशक्ती  लागते  प्रबळ 

पराभव  असतो क्षणिक

त्यासाठी कशाला त्रागा

पराभव पचवावा 

अन_ त्याचा शोक  न करता  

नवीन वाट शोधावी

हवीहवीशी , जय मिळवून देणारी

  विजय झाला  की

प्रगती खुंटते

पण पराभवात मात्र

    माणसाला खूप दिशा मिळतात

म्हणूनच त्याची प्रगती वाढते

    वाऱ्यासारखी झपाट्याने 

अन_ त्या प्रगतीचा होतो 

        महावृक्ष 

कुठल्याही वादळाला  न भिणारा ,

न  उन्मळून  पडणारा,

म्हणूनच म्हणतात ,

     पराभव हीच  यशाची 

पहिली  पायरी 

 

       मृणाल वाळिंबे 

गजानन
गजानना गणनायका
तूच आमचे दैवत
तूच आमची श्रद्धा
तूच आमची  प्रेरणा
आमच्या भल्याबुर्याचा
तूच एक साक्षीदार
आमच्या सार्या चुका
     घालीशी उदरात
म्हणूनच तर तू लंबोदर
गजानना एकदंता
तूच आमच्या बुद्धिची
         चालना
माझ्या लेखणीचा
तूच करता करविता
गजानना मोरेश्वरा,
तुझा आशिर्वाद
असावा सदैव
आमच्या पाठीशी
तरच तरू आम्ही
या जनसागरात
    मृणाल वाळिंबे

परमेश्वर

 

परमेश्वर  एक शक्ती 

 परमेश्वर एक भक्ती

परमेश्वर एक साधना

परमेश्वर आहे आपल्यातच

आपल्याच  सदाचाराचा

              विजय

आपल्याच सत्कर्माची

                   सरशी

आपल्याच सद_विवेकबुद्धिची

                       जीत

आपल्याच परोपकाराची 

                       लीला

परमेश्वर तर निराकार 

 परमेश्वर तर निरामय

परमेश्वर   पाठीराखा

  या अस्थिर जगाचा

 

 

            मृणाल वाळिंबे